JĄKANIE NA POGRANICZU

Jąkanie na pograniczu charakteryzuje się większą uwagą dziecka na to jak mówi. Dziecko na tym etapie jest świadome, że jego mowa różni się od mowy innych osób. Zaczyna traktować to jako problem. Na tym etapie mogą pojawić się negatywne reakcje emocjonalne związane z mową. Trudne emocje oraz świadomość niepłynności może prowadzić do ukrywania lub unikania zacinania się.

Dzieci w fazie wczesnego jąkania mogą przewidywać trudności. Zauważają, że niektóre wyrazy obarczone są niepłynnością. Zdarza się, że zamieniają słowa na łatwiejsze. Może pojawić się niepokój związany mówieniem w określonym miejscu lub do określonej osoby. Objawem charakterystycznym dla tej fazy są dodatkowe słowa lub dźwięki, które ułatwiają „wystartowanie”. Na tym etapie obserwuje się pojawienie ruchów, które towarzyszą wypowiadaniu trudniejszych fraz. Osoby z najbliższego środowiska zauważają zmiany w zachowaniu dziecka: świadomość niepłynności oraz niepokój z nią związany. Dzieci wycofują się z relacji koleżeńskich i zamykają się w sobie. Mniej mówią. Często dzieci będące na tym etapie stają się przygnębione, agresywne, kłótliwe, mniej odporne na krytykę oraz bardziej płaczliwe. [Kostecka, 2000]. Zróżnicowana jest reakcja dzieci na niepłynność. Część z nich zastanawia się nad reakcją rówieśników, czują napięcie w związku z mową. Co prowadzi do unikania zajęć wymagających mówienia, pomimo tego, że wcześniej dziecko chętnie podejmowało takie działania. Ocena sposobu reakcji dziecka na niepłynność jest ważnym elementem w podejmowanej terapii. Jest ona uzależniona od cech temperamentalnych dziecka, jego relacji z osobami dorosłymi oraz natężenia objawów jąkania.

Z analizy przedstawionych przez Wandę Kostecką przypadków oraz z obserwacji własnych wyłania się obraz reakcji zawierający:

• próbę zrozumienia co dzieje się z mową
• próbę uzyskania odpowiedzi dlaczego rówieśnicy śmieją się z dziecka
• szukanie pomocy
• unikanie słów poprzez zamianę na łatwiejsze, omijanie
• zmiana nienaturalnym głosem (np. z innym akcentem) [Kostecka, 2000; Doreen Lenz Holte,2016]
• opuszczanie dźwięków na których przewidywane są trudności
• udawanie, że się zapomniało co chciało się powiedzieć
• włączenie do komunikacji środków niewerbalnych
• dziecko prosi kogoś aby powiedział zamiast niego

Sfera emocji odczuwalnej przez dziecko w kontekście jąkania jest bardzo zróżnicowana. Reakcja nie zawsze jest uzależniona od jawnego jąkania dziecka. Uczucia, które mogą mu towarzyszyć to: zaniepokojenie, złość, frustracja, zdenerwowanie, strach, utrata kontroli. Na tym etapie pojawiają się również emocje bezpośrednio związane z interakcją z rozmówcą np. skrępowanie. Reakcje związane z jąkaniem mogą mogą mieć charakter psychosomatyczny np. ból brzucha. Większość dzieci na etapie jąkania na pograniczu nie posiada wystarczających kompetencji do radzenia sobie z  dużym napięciem w efekcie czego mogą pojawić się reakcje zmniejszające napięcie o niekonstruktywnym obrazie np. obgryzanie paznokci.